dinsdag 19 maart 2024

Volksverhalen Almanak


De tsarendochter die een grijze eend werd


Een tsaar leefde met zijn tsarina en zij hadden twee kinderen: een zoon en een dochter. De zoon heette Dmitri-tsarenzoon en de dochter Marja-tsarendochter. Het kleine meisje had kindermeisjes en minnen bij de vleet, maar niet één daarvan lukte het haar in slaap te wiegen. Alleen haar broer was daartoe in staat; hij kwam dan bij haar bedje en begon te neuriën: "Slaap, slaap, lief zusje! Als je groot bent, zal ik je laten trouwen met Iwan-tsarenzoon!" Dan deed ze haar oogjes dicht en sliep in. Er gingen een aantal jaren voorbij en Dmitri-tsarenzoon bracht een bezoek aan Iwan-tsarenzoon. Hij bleef er drie maanden. Er werden veel spelen gespeeld en er werd veel plezier gemaakt; en toen hij weer vertrok, nodigde hij Iwan-tsarenzoon uit om bij hem te komen. "Goed," zei deze, "ik zal wel eens komen."
Dmitri-tsarenzoon keerde naar huis terug, nam het portret van zijn zuster en hing het boven zijn bed. En de tsarendochter was zo mooi, dat wie het ook zag wel voortdurend naar het portret had willen blijven kijken en er zijn ogen niet van kon afwenden.
Geheel onverwachts kwam Iwan-tsarenzoon zijn bezoek brengen. Hij ging de kamer van Dmitri-tsarenzoon binnen, maar zijn vriend lag vast in slaap. Toen zag hij het portret van Marja-tsarendochter en werd op hetzelfde ogenblik verliefd op haar. Hij trok zijn zwaard en had het al boven haar broer opgeheven. Maar God liet de zonde niet toe: er ging een schok door Dmitri-tsarenzoon, hij werd opeens wakker en vroeg: "Wat wil je doen?" - "Jou doden." - "Waarom, Iwan-tsarenzoon?" - "Dat is toch immers het portret van je verloofde?" - "Nee, van mijn zuster Marja-tsarendochter." - "Ach, waarom heb je me nooit iets over haar verteld? Nu kan ik niet meer zonder haar leven." - "Wat is daar tegen? Trouw met mijn zuster, dan worden we broers." Iwan-tsarenzoon omhelsde Dmitri-tsarenzoon en ze werden het terstond eens. Met handslag werd de belofte bekrachtigd.
Iwan-tsarenzoon reed naar huis om de bruiloft voor te bereiden, en Dmitri-tsarenzoon maakte zich met zijn zuster gereed voor de reis naar de bruidegom. Er werden twee schepen uitgerust: op het ene reisde de broer, op het andere de zuster in gezelschap van haar oude kindermeid met haar dochter. Toen de schepen midden op de blauwe zee voeren, zei de kindermeid tegen Marja-tsarendochter: "Trek toch je kostbare japon uit en ga wat liggen op je veren bed. Dan zul je je beter voelen." De tsarendochter trok de japon uit, maar nauwelijks was ze op het veren bed gaan liggen, of de kindermeid gaf haar een lichte slag op haar blanke lichaam, en Marja-tsarendochter veranderde in een grijze eend, die van het schip opvloog en over de blauwe zee verdween.
Maar de kindermeid doste haar dochter uit in de kostbare japon van de tsarendochter; en toen zaten ze zich met z'n beiden op te blazen van hoogmoed. Zo kwamen ze bij het land van Iwan-tsarenzoon. Hij liep hun terstond tegemoet met het portret van Marja-tsarendochter in zijn hand. Maar toen hij haar aankeek, zag hij dat de bruid in de verste verte niet op het portret leek. Hij werd woedend op Dmitri-tsarenzoon en beval hem in een donkere kerker op te sluiten, en hem iedere dag niet meer dan een hard stuk brood en een beker water te geven. Rondom zijn gevangenis werden wachters geplaatst en het was verboden wie dan ook binnen te laten. Toen het middernacht werd, steeg de grijze eend van de zee op en vloog naar haar broer. In haar vlucht verlichtte ze het gehele land, en bij iedere wiekslag was het of er vuur van de hemel druppelde. Ze vloog door het raampje recht de donkere cel binnen, hing haar vleugeltjes aan een spijker en ging naar haar broer: "Ach, mijn lieve broer, Dmitri-tsarenzoon! Wat is het erg voor je om in het donker te zitten, en niets anders te krijgen dan een beker water en een stukje brood. Maar voor mij is het nog erger om op de blauwe zee te moeten rondzwemmen. De boze kindermeid heeft ons in het ongeluk gestort, ze heeft mij mijn kostbare japon afgenomen en er haar eigen dochter in uitgedost."
Broer en zuster weenden en treurden tezamen. En in de vroege morgen vloog de grijze eend weer weg naar de blauwe zee. Aan Iwan-tsarenzoon werd bericht: zo en zo is het gegaan... Er was een grijze eend naar de gevangenis komen vliegen, en het hele land werd er door verlicht. Iwan-tsarenzoon gaf bevel dat ze het hem terstond moesten laten weten als die eend weer naderde.
Zo werd het opnieuw middernacht. Plotseling kwam de zee in beweging, de grijze eend verhief zich in de lucht en kwam er aan vliegen - het hele land werd door haar verlicht, en bij iedere wiekslag was het of er vuur uit de lucht druppelde. De eend vloog naar de gevangenis, liet haar vleugeltjes bij het raampje achter en ging naar haar broer. Terstond werd Iwan-tsarenzoon gewekt; hij snelde naar de gevangenis en zag in het raam vleugeltjes liggen. Hij greep ze en beval ze in het vuur te verbranden. Toen ging hij met zijn oor tegen de deur staan afluisteren waarover de broer met zijn zuster praatte.
"Lieve, eigen broer," zei Marja-tsarendochter, "het is erg voor jou om in de donkere gevangenis te zitten en niets meer te krijgen dan een beker water en een stukje brood. Maar voor mij is het nog erger om op de blauwe zee te moeten rondzwemmen. De boze kindermeid heeft ons in het ongeluk gestort - ze heeft me mijn kostbare japon afgenomen en er haar dochter mee uitgedost. Ach, broer, het ruikt hier branderig!" - "Nee, zuster, daar merk ik niets van."
Iwan-tsarenzoon opende de gevangenis en ging er binnen. Op datzelfde ogenblik wilde Marja-tsarendochter naar het raampje vluchten, maar ze zag dat haar vleugeltjes half verbrand waren. Toen greep Iwan-tsarenzoon haar bij haar blanke handen, maar zij veranderde in allerlei griezelige dieren. Iwan-tsarenzoon liet zich niet afschrikken en liet haar handen niet los. En tenslotte veranderde ze in een spil; de tsarenzoon brak de spil in tweeën: één stuk wierp hij vóór zich, het andere achter zich met de woorden: "Laat vóór mij een mooi meisje staan, maar achter mij een blanke berkenboom." Achter hem stond werkelijk een blanke berkenboom, en vóór hem stond Marja-tsarendochter, stralend in al haar schoonheid. Iwan-tsarenzoon vroeg Dmitri-tsarenzoon om vergiffenis, en samen gingen ze het paleis binnen. De volgende dag was de bruiloft: Iwan-tsarenzoon trouwde met Marja-tsarendochter. Lange tijd vierden de gasten vrolijk feest. Maar de kindermeid en haar dochter werden naar een oord gezonden, vanwaar er nooit meer iets van hen werd gehoord of vernomen.
*   *   *
Samenvatting
Een volkssprookje uit Rusland. De zoon en dochter van een tsaar zijn beste maatjes en het broertje zorgt ervoor dat het zusje zal trouwen met Iwan. De tsarendochter wordt echter door de kindermeid betoverd in een grijze eend. Iwan wordt boos op het broertje en gooit hem in een kerker, maar elke nacht komt zijn betoverde zusje aangevlogen om hem te troosten. Wanneer Iwan ontdekt hoe de vork in de steel steekt, onttovert hij de tsarendochter en trouwen ze alsnog.
Toelichting
Alexander Nikolajewitsj Afanasjew verzamelde vanaf 1852 ruim zeshonderd oude Russische volkssprookjes, zoals de gebroeders Grimm dat in Duitsland deden.
Trefwoorden
Basisinformatie
Thema
Populair
Verder lezen