vrijdag 29 maart 2024

Volksverhalen Almanak


Hoe Nyambe opklom naar de hemel


Hoe Nyambe opklom naar de hemelIn het begin maakte Nyambe alle dingen - wouden, rivieren, vlakten, dieren, vissen, vogels. Hij woonde zelf op aarde met zijn vrouw Nasilele. Een van zijn schepselen, Kamonu, begon zich algauw te onderscheiden van alle andere. Als Nyambe in het bos werkte, deed Kamonu het hem na. Als Nyambe ijzer smeedde, smeedde Kamonu ijzer. Nyambe begon een beetje bang voor hem te worden.
Op een keer smeedde Kamonu een speer en doodde daarmee een antilopenbok - een lechwe - en hij doodde nog meer dieren. Nyambe was boos en zei: "O mens, je doet wat slecht is. Het zijn je broeders. Je mag ze niet doden."
Nyambe verjoeg Kamonu naar een ander land, maar hij kwam terug en Nyambe gaf hem toestemming om te blijven. Hij gaf hem ook een tuin om in te werken. 's Nachts kwamen er buffels de tuin binnen en Kamonu doodde er een met zijn speer. Er kwamen ook elanden en hij doodde daarvan eveneens een.
Na enige tijd stierf Kamonu's hond, daarna brak zijn pot en toen stierf zijn kind. Kamonu ging naar Nyambe toe om hem te vertellen wat hem overkomen was. En wat zag hij daar? Zijn hond en zijn pot en zijn kind. Hij zei tegen Nyambe: "Geef mij een geneesmiddel zodat ik mijn dingen niet meer hoef te verliezen."
Maar Nyambe weigerde. "Met mijn dingen loopt het precies zo af," zei hij.
Nyambe riep zijn raadslieden, Sasisho en Kangomba, en zei: "Hoe zullen we verder leven? Kamonu weet de weg hierheen veel te goed."
Ze gingen weg naar een eiland in de rivier, maar Kamonu maakte een houtvlot van mafaringiriet en stak het water over naar Nyambe. Daarna hoopte Nyambe grond op tot een hoge berg en ging op de top ervan wonen, maar hij kon de mens niet kwijtraken: Kamonu wist hem te vinden.
De mensen hadden zich vermenigvuldigd en ze woonden overal: waar kon Nyambe heen gaan zonder mensen tegen te komen?
Hij stuurde zijn vogels om Litoma - een plaats voor de stad van Nyambe - te vinden, maar het lukte de vogels niet. Hij riep Nalungwana (het kwikstaartje), zijn waarzegger, om de orakelstenen te werpen. Nalungwana zei: "Uw leven, o koning, hangt af van Spin."
Daarop werden Sasisho en Spin uitgezonden om een woonplaats voor Nyambe te zoeken en ze vonden Litoma in de hemel. Met Spin als gids staken Nyambe, Nasilele en Sasisho de rivier over. Spin spon een draad op bevel van Nyambe. De draad reikte van de aarde tot aan de hemel en langs die draad klom Nyambe omhoog. Daarna gaf Nalungwana, de waarzegger, Nyambe de raad om Spin de ogen uit te steken, zodat hij de weg naar de hemel nooit meer zou kunnen zien. Dat gebeurde.
Nadat Nyambe verdwenen was, riep Kamonu de mensen bijeen en zei: "Laten we een hoge toren bouwen en opklimmen naar waar Nyambe is."
Ze velden bomen en stapelden houtblok op houtblok; ze bouwden en bouwden maar de toren werd te zwaar en stortte in. Kamonu heeft dan ook nooit een weg naar Nyambe's huis gevonden. Maar elke morgen bij het opkomen van de zon zei hij: "Hier is onze koning Nyambe. Hij is gekomen!" En de mensen begroetten hem met luid gejuich en handgeklap: "Mangwe! Mangwe! Mangwe! Molietu!"
En bij nieuwe maan roepen ze Nasilele aan.
*   *   *
Samenvatting
Een scheppingsmythe uit Centraal-Afrika. De god Nyambe is de schepper van alles. Hij woont met zijn vrouw op aarde, maar wanneer hij ontdekt dat de mens steeds wijzer en wreder is geworden, besluit hij de wereld te verlaten. Met behulp van een spin, die een draad van de aarde tot aan de hemel spint, vertrekt Nymabe met zijn vrouw naar de hemel. Vanaf dat moment verschijnt hij ieder dag als de zon en zijn vrouw als de maan.
Toelichting
De naam Nyambe (Nzambi, Ndyambi, Dzambi, Tsambi, Yambe, Sambi, Zam enz.) komt in het algemeen veel voor in grote delen van West- en Centraal-Afrika, vanaf Kameroen tot aan het noordelijk deel van Botswana, vanaf de Atlantische kust tot midden-Congo.
Het motief voor Nyambe's vertrek is dat de mens te wijs en te wreed is geworden. Het verhaal vertoont overeenkomsten met de mythe van de zonnegod Ra uit het oude Egypte. Zie: De stralende zonnegod Ra.
Trefwoorden
Basisinformatie
Thema
Populair
Verder lezen