dinsdag 19 maart 2024

Volksverhalen Almanak


Nikola en het graan


Het was een hete dag, net zo heet als het de vorige dag geweest was, en de dag daarvoor. De boeren konden zich niet meer herinneren wanneer er regen gevallen was en wanneer de verzengende zon dag in dag uit was begonnen te schijnen. Met sombere gezichten zaten ze voor hun armelijke hutten en spraken over de mislukte oogst en het ongeluk dat juist hun getroffen had. De brandende zon had hun graanoogst geheel verzengd. Ze vroegen zich af of Elias, de strenge, boos op hen was, of dat God de Heer hen wilde doen beseffen hoe zondig ze waren en dat dit een waarschuwing was. Maar wat moesten ze met deze verschrikkelijke droogte, terwijl ze bijna geen eten meer hadden. De akkers van de arme boeren lagen er verschroeid en kaal bij. Ja, de rijke boeren hadden nog een schamele oogst gehad, doordat zij hun akkers konden bevloeien, maar weldra zou onder de arme boeren de hongersnood heersen.
Terwijl ze zo met elkaar over hun ongeluk praatten naderde hen een oude grijze man. Geen van de boeren kende hem; hij kwam vast niet uit deze streek. "Waarom kijken jullie zo bedrukt?" vroeg hij de boeren, terwijl hij bij hen bleef stilstaan. "Is er een ongeluk gebeurd?" Een van de boeren stond op en wees naar de velden. "Zie je niet hoe onze akkers eruit zien? De verzengende zon heeft alles verbrand!" De oude man keek om zich heen en richtte daarna zijn blik van de een naar de ander. Hij schudde zachtjes zijn hoofd en sprak: "Beste mensen, als jullie nog een handvol roggekorrels hebt, breng me die dan."
De boeren keken elkaar verbaasd aan en keken toen achterdochtig naar de oude man. Ze begrepen niet wat hij wilde. Wilde hij hen voor de gek houden en bespotten in hun ellende? Ze overlegden met elkaar en besloten ten slotte toch maar een handjevol rogge te halen. Je kon nooit weten wat die oude grijsaard ermee zou doen. Zorgvuldig nam de oude man de roggekorrels in ontvangst en liet zich van de ene hut naar de andere brengen en bij iedere boerderij bekeek hij alles zorgvuldig. De boeren keken elkaar verbaasd aan, toen ze zagen dat hij op ieder erf, vlak voor de broodovens een roggekorrel neerlegde. Toen hij overal geweest was vroeg de grijsaard nadrukkelijk: "Ben ik overal geweest? Heb ik geen boerderij overgeslagen?"
De arme boeren knikten en begonnen met elkaar te overleggen wat de zin van dit alles zou zijn. Intussen letten ze niet op de oude man en hij verliet de armelijke hutten zonder dat iemand het merkte. Pas toen ze tegen de avond hem wilden uitnodigen voor een schamele maaltijd merkten ze dat hij was verdwenen.
Het werd avond en de boeren legden zich ter ruste. De volgende ochtend werden ze wakker en keken somber uit het raam om te zien of er eindelijk regenwolken in aantocht waren om hun ellende te keren. Maar wat ze zagen deed hen zo verbaasd staan dat ze geen woord konden uitbrengen. Daar waar de oude man voor iedere oven een graankorrel had neergelegd groeide een rijpe roggeaar en overal stak uit de schoorstenen wederom een rijpe roggeaar. En terwijl zij rondkeken in hun huizen ontdekten ze dat het kleine lampje voor de icoon van Nicolaas helder brandde. Buiten gekomen zagen ze dat op hun akkers het rijpe graan in de wind heen en weer wiegde. Toen begrepen ze wie die oude man geweest was die hen gisteren op zo vreemde wijze had bezocht: het was Nicolaas de barmhartige.
*   *   *
Samenvatting
Een Russische heiligenlegende over Sint Nicolaas. Soms is het niet helemaal duidelijk hoe Sint Nicolaas de Russissche boeren helpt.
Toelichting
Sint Nicolaas is ongetwijfeld de meest populaire heilige der Christenheid. De Griekse bisschop van een kleine stad in Lycië (Klein-Azië) wordt vereerd zowel in het Orthodoxe Oosten, waar hij thuis hoort, als in het Katholieke en Protestantse Westen. In de Protestantse landen is Sint Nicolaas zowat de enige heilige, wiens naam voortleeft, zij het alleen bij de kinderen én zoals in Nederland met een lichte verbastering van zijn naam. Doch wellicht nergens in de wereld is de verering van Sint Nicolaas zó groot als in Rusland, waar hij door het volk Nikóla en soms Mikóla genoemd wordt.
De Russische Nikóla verschilt zowel wat zijn uiterlijk als wat zijn wezen betreft in sterke mate van de Sint Nicolaas, die hier te lande bekend is. Nikóla is géén bisschop in vol ornaat, met een mijter op zijn hoofd en een kromstaf in zijn hand, gezeten op een schimmel, gevolgd door zijn zwarte knecht Pieter. Nikóla rijdt niet over daken - een beeld, dat Russische kinderen zeer onwaarschijnlijk zou voorkomen - om door de schoorsteen geschenken te werpen.
Nee, Nikóla is een oude man, gekleed als een gewone Russische boer, die door het onmetelijke Rusland zwerft. Met een rugzak over zijn schouders en een stevige stok in zijn hand, zoals het een echte zwerver of landloper betaamt, trekt hij door het land; hij overnacht bij arme mensen; hij brengt hulp, waar zijn hulp nodig is, maar hij doet het onopvallend. Hij is door en door menselijk, een vriendelijke oude man, die het leven met al zijn moeilijkheden en lasten goed kent, die ook de zwakheden der mensen kent en van de mens geen onmogelijke dingen verlangt.
Trefwoorden
Basisinformatie
Thema
Feest / viering
Populair
Verder lezen