Al draagt een aap een gouden ring, het is en blijft een lelijk ding
Een zot kan er nog zo goed uitzien, een zot blijft een zot. Een mooie aankleding kan iemand niet tot aanzien brengen.

Al is de leugen nog zo snel, de waarheid achterhaalt hem wel
Een leugen lijkt soms het beoogde doel te bereiken, maar zal uiteindelijk toch als leugen worden ontmaskerd. Een verwant spreekwoord is Leugens hebben korte benen.

Als de nood aan de man komt

Als de nood het hoogst is, is de redding nabij

Als de vos de passie preekt, boer pas op je ganzen
Als de onrechtvaardigen vrome dingen gaan doen, dan mogen de vromen wel op hunne hoede zijn. Een waarschuwing tegen een schijnheilige, ook om zich niet tijdens gevaar door mooie praatjes in slaap te laten wiegen. Vertrouw een huichelaar niet.

Als er één in de sloot springt, springt de ander er achteraan

Als je voor een dubbeltje geboren bent, dan word je nooit een kwartje
Als je voorbestemd bent om eenvoudig te blijven, dan zul je nooit rijk worden.

Angst is een slechte raadgever

Bezint eer ge begint
Denk goed na voor je ergens aan begint.

Boontje komt om zijn loontje
Zijn verdiende straf krijgen. Lees voor een verklaring het sprookje van Strohalm, kooltje vuur en boontje.

De aanhouder wint
Wie blijft proberen zijn doel te bereiken, heeft uiteindelijk succes. Wie volhardt, bereikt zijn doel.

De appel valt niet ver van de boom
Of: de appel valt niet ver van de stam. Kinderen lijken op hun ouders.

De bedrieger bedrogen

De breeveertien opgaan
De verkeerde weg opgaan, gezegd van meisjes die het verkeerde pad opgaan en een ontuchtig leven gaan leiden.

De kat de bel aanbinden

De liefde van de man gaat door de maag

De onnozele hals uithangen

De zee neemt, de zee geeft

Een leugen om bestwil
Liegen om een goed doel te bereiken, waardoor die leugen dan min of meer verontschuldigd wordt.

Een vreemde eend in de bijt
Zo noemt men wel eens iemand, die een vreemdeling is in een gezelschap of in een bepaalde kring mensen.

Eerlijk duurt het langst
Het voordeel dat men denkt te behalen door te liegen houdt niet lang stand.

Eieren voor zijn geld kiezen

Geluk kun je samen vinden

Goed met kwaad vergelden

Haastige spoed is zelden goed

Het geluk is met de dommen

Het is Truydeman [Truieman] en zijn wijf

Hoogmoed komt voor den val
Wie een hoge dunk heeft van zijn eigen kwaliteiten gaat ten onder.

Horen, zien en zwijgen

Iemand aan het lijntje houden

Iets letterlijk uitleggen

Klein maar dapper

Kleren maken de man
Iemands kleding bepaalt het aanzien dat hij krijgt.

Komt tijd, komt raad

Liefde is breekbaar als porcelein

Liefde tot in de dood

Maart roert zijn staart

Meer geluk dan wijsheid

Men mag goed niet met kwaad vergelden

Met klinkende munt betalen

Met zijn hoofd in de wolken lopen

Niemand zo fijn iets spon of het kwam aan het licht der zon

Om der wille van de smeer, likt de kat de kandeleer
Mensen doen dikwijls heel gedienstig, vooral ten opzichte van mensen met geld of macht, om er zelf voordeel van te krijgen. (Het lijkt alsof de kat ijverig aan het poetsen is, maar hij doet het voor eigen voordeel).

Samen sta je sterk

Spreken is zilver, maar zwijgen is goud

Van een mug een olifant maken
Een kleinigheid belachelijk overdrijven, ook: van een luis een schildpad maken, van een scheet een donderslag maken.

Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet
De Gulden Regel is de leefregel "Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet". De Gulden Regel kan (soms in gewijzigde vorm) aangetroffen worden in praktisch iedere godsdienst en cultuur en is het uitgangspunt van veel humanistische stromingen en levensfilosofieën. Jodendom Torah: Tob. 4,15. Ook werd de uitspraak op een schitterende en treffende wijze gedaan door rabbi Hillel de Oudere (ca. 100 v.Chr.). Christendom Oude Testament (Deuterocanonieke boeken): Tobit 4,15. In het Nieuwe Testament komt de uitspraak voor in het Evangelie naar Mattheus (7,12) en in het Evangelie naar Lucas (6,31). Islam In de Koran komt de uitspraak ook voor. Ook hier in het kader om een goede, vreedzame samenleving te realiseren. Hindoeisme en Boeddhisme Net als in andere religies komt hier ook de gulden regel voor.

Wie de schoen past, trekke hem aan
Wordt gezegd van een kritische uitspraak. Dit wordt niet tot een specifieke persoon gezegd. Laat iedereen voor zichzelf nagaan of dit op hem van toepassing is.

Wie een kuil graaft voor een ander valt er zelf in

Wie goed doet, goed ontmoet
Wie de ander hulpvaardig tegemoet treedt, zal ook zelf welwillend worden benaderd.

Wie het kleine niet eert is het grote niet weerd
Je moet waardering hebben voor het geringe.

Wie het onderste uit de kan wil hebben, krijgt het deksel op zijn neus
Als je tot het uiterste wil gaan om alles voor jezelf te krijgen, kun je onaangename ervaringen opdoen. Wie al te begeerig is, krijgt niets. Ook: wie het onderste uit de kan wil hebben, krijgt het lid op zijn neus.

Wie niet werkt, zal niet eten

Wraak is duur gekocht met de prijs van de vrijheid.

Zijn lesje geleerd hebben

Zoals de waard is, vertrouwt hij zijn gasten

Zoet eten en zoet praten