dinsdag 19 maart 2024

Volksverhalen Almanak


De ongelukkige liefde van Tama


Vele jaren geleden leefde er in Yedo een rijke koopman. Hij was gelukkig getrouwd, zijn zaken gingen goed en zijn rijkdom werd elk jaar groter. Maar ondanks dat was het echtpaar toch niet tevreden, omdat het huwelijk niet met kinderen was gezegend. Daarom besloot de koopman om met zijn vrouw een pelgrimstocht te maken naar de verschillende befaamde tempels om de goden te smeken hun enige wens te vervullen. Toen deze vermoeiende tocht ten einde was, gingen zij beiden naar een badplaats, hoog in de bergen, bekend om zijn minerale bronnen. Hier hoopte de vrouw dat het gebruik van genezend water voor haar het gewenste resultaat zou brengen. Haar man hield vol dat zij er weinig baat bij zou vinden, maar zijzelf geloofde er heilig in.
Of het nu kwam door het gebruik van dat bronwater, of door de gezonde berglucht, of door de aanroeping van deze of gene god of godin, wil ik hier in het midden laten, maar in ieder geval was er nog geen jaar voorbij of de vrouw bracht een gezonde dochter ter wereld.
De vader sprong een gat in de lucht en zij beiden knuffelden en vertroetelden hun kind alsof het het enige was wat er op de wereld bestond. Helemaal ingenomen met hun bezit, dachten zij er pas na enige tijd aan dat het kind ook een naam moest hebben. De vader stelde voor haar Tama (Juweel) te noemen en de moeder was het er direct mee eens.
De naam bleek niet slecht gekozen te zijn, want hoe meer het meisje opgroeide, hoe knapper zij werd. Vrienden van de ouders verklaarden dat zij nog nooit zo'n lieftallig wezen hadden gezien, en een van hen vergeleek haar met het ochtendgloren en de frisheid van een vroege zomermorgen. Maar hij was dan ook een dichter.
Soms schijnt de natuur al haar gaven in één persoon te verenigen. Tama was niet alleen bijzonder knap om te zien, zij was ook zeer begaafd. Zij leerde in de kortst mogelijke tijd lezen en schrijven, zij.danste uitstekend, had een bekoorlijke stem en bespeelde de koto - een langwerpige dertiensnarige citer - op een verdienstelijke manier. In de kunst van het bloemen schikken, was zij niet te overtreffen en in de uitvoering van de theeceremonie kon zelfs een volleerde geisha nog een lesje bij haar nemen.
Toen zij de aanvallige leeftijd van zestien jaar had bereikt, vonden haar ouders dat het tijd werd om naar een passende echtgenoot voor haar uit te zien. In die tijd trouwden de meisjes op jeugdige leeftijd, maar hier kwam er nog bij dat Tama hun enig kind was en dat haar echtgenoot automatisch hun stiefzoon zou worden en het voortbestaan van de familie hierdoor verzekerd was. Maar een toekomstige echtgenoot moest wel aan de nodige eisen voldoen, vond haar vader.
Toevallig woonde daar in de buurt een samoerai die uit de provincie kwam en die Hayasi heette. Om de een of andere reden had zijn vader zijn daimyo verlaten en zich in Yedo gevestigd. Zijn vrouw was al een hele tijd geleden gestorven en zijn zoon werd door hem volgens de militaire traditie opgevoed. Voor de vader van Hayasi golden eer, moed en beschaving als de essentie van het leven. Door het geven van lessen in schoonschrift en in het lezen en begrijpen van de klassieken voorzag hij in hun bestaan. Toen Hayasi's vader overleed was zijn zoon negentien jaar oud. Het was een knappe jongeman met een matte gelaatskleur en grote donkere ogen. Zijn hele verschijning had iets fiers en aristocratisch. Wanneer hij op straat liep, keken alle vrouwen naar hem. Maar behalve zijn uiterlijk had Hayasi ook bijzondere gaven. Behalve dat hij de klassieken op zijn duimpje kende, was hij zeer bedreven in het gospel en speelde hij even goed fluit als de vermaarde Yamatoero.
Het gebeurde heel dikwijls dat hij langs het huis van de koopman kwam, en dat Tama hem voorbij zag komen. Ook zij was weg van hem. Zij vroeg haar kamermeisje wie hij was en waar hij woonde.
'Och, dat is zo'n halfbakken muzikant,' antwoordde het meisje onverschillig. Ik geloof dat zijn vader onlangs overleden is en dat hij zich nu alleen door het leven moet slaan.'
Maar Tama had nu eenmaal een bijzondere sympathie voor de jongeman, een verschijnsel dat moeilijk te verklaren is en dat meestal beschreven wordt als 'liefde op het eerste gezicht.' Wanneer vrouwen iets in hun hoofd hebben, weten zij altijd wel een middel te vinden om hun doel te bereiken.
Tama vroeg haar moeder de jongeman te inviteren. Hij moest zo bijzonder goed fluit spelen, had zij gehoord. Het werd tijd dat zij nu eens met iemand samen kon spelen. Dat was heel goed voor de ontwikkeling van de muzikaliteit en bovendien moest een duo voor fluit en koto heel mooi klinken.
Het kamermeisje werd er dus op uit gestuurd om de jongeman uit te nodigen, want de moeder wilde haar oogappel zo'n eenvoudig verzoek toch niet weigeren.
Hayasi verscheen nog dezelfde avond, maakte een diepe buiging en stelde zich voor.
'Was uw vader niet die bekende samoerai die onder Kamoeso heeft gediend?' wilde de koopman weten, en toen Hayasi hierop bevestigend antwoordde, zei hij: 'Het moet een uitstekende gospeler zijn geweest. Beoefent U dit spel ook?'
Hayasi antwoordde dat hij er wel iets vanaf wist, en zij begonnen onmiddellijk te spelen. Nu, het bleek dat de jongeman in dit spel zijn mannetje wel kon staan. De koopman verloor keer op keer. Eindelijk kreeg hij hier genoeg van en hij verzocht zijn gast maar iets op de fluit te spelen. Nog nooit had Tama zo'n prachtig fluitspel gehoord. De kristalheldere tonen verbraken de stilte van de zomeravond.
Toen Hayasi ophield, zag hij een traan in de ogen van het meisje blinken. Daarna speelden zij samen en de ouders moesten bekennen dat het voortreffelijk klonk.
Sinds die dag verscheen Hayasi elke avond bij de familie. Eerst speelde de musicus een spelletje go met de koopman die altijd hoopte nog eens een keer te zullen winnen en daarna improviseerde hij met de dochter op thema's van bekende liefdesliederen. Eén van de melodieën had de bijzondere voorkeur van Hayasi:
'Wanneer de muziek mijn onstuimig verlangen doet ontbranden, zou ik de muziek dan kunnen weerstaan?'
Wanneer de jongeman de klagende melodie op zijn fluit speelde, beantwoordde Tama zijn klacht op haar koto. Ze ontstond er langzamerhand een tedere band tussen hen beiden, en de muziek gaf voedsel aan hun hartstocht.
De ouders schenen niets te merken en dachten alleen maar dat Hayasi een goede huisvriend was die 's avonds de eenzaamheid van zijn studeervertrek ontvluchtte en bij hen warmte en gezelligheid vond.
Hayasi voelde heel goed dat hij als een arme musicus geen kans maakte om met een dochter van zulke rijke ouders te trouwen. Hij stelde het maar steeds uit naar haar hand te dingen, tot het eindelijk te laat was!
De ouders van Tama hadden in die tijd een vermogende jongeman leren kennen van een onberispelijke familie. Zij beschouwden hem als de meest geschikte partij voor hun dochter. De zaak was spoedig geregeld en hun dochter werd ervan op de hoogte gesteld.
Tama was wanhopig toen zij het hoorde, maar zij wist wel dat zij zich niet tegen de plannen van haar ouders kon verzetten. Daarom maakte zij heimelijk een afspraak met haar geliefde en vertelde hem alles. Onder tranen bezwoer zij dat zij liever wilde sterven dan van hem gescheiden te worden.
Hayasi nam haar in zijn armen, troostte haar zoveel mogelijk en zei haar tenslotte dat zij nog diezelfde avond, Yedo zouden ontvluchten en dat ook voor hem een onzekere toekomst beter was dan haar te moeten verlaten.
Maar het kamermeisje had hun geheim ontdekt toen Tama haar opdracht gaf wat kleren bijeen te pakken. Zij vertelde alles aan haar moeder, die haar dochter in haar kamer opsloot. Tama mocht het huis niet meer verlaten en Hayasi werd de toegang tot het huis ontzegd.
Tama was ontroostbaar. Het verlangen naar haar minnaar maakte haar ernstig ziek. De bruiloft moest worden uitgesteld.
Hayasi bevreesd voor de wraak van haar ouders, ging naar een ander gedeelte van de stad wonen en liet zich niet meer zien.
De ouders stelden alles in het werk om hun dochter afleiding te bezorgen. Zij namen haar mee naar het theater, bezochten parken die bekend zijn om hun bloeiende vruchtbomen, maar niets scheen te helpen. Tenslotte namen zij haar mee naar oorden als Hakoni en Atami, in de hoop dat verandering van omgeving en frisse lucht haar weer zouden opknappen. Maar haar toestand werd steeds erger. Ten einde raad raadpleegden de ouders een dokter. Deze verklaarde dat alleen liefdesverdriet de oorzaak van haar ziekte was en dat zij alleen zou kunnen genezen, wanneer zij met de man van wie zij hield, herenigd zou worden.
Nu de zaken er zo voor stonden, begonnen de ouders er toch over te denken een huwelijk met Hayasi toe te staan, alles liever dan haar te moeten zien sterven. Alleen wist niemand waar de musicus zich ophield. Al hun nasporingen waren tevergeefs.
Zo ging er weer een jaar voorbij. Toen Tama hoorde dat zij met haar geliefde zou mogen trouwen, leefde zij weer op. Zij kon weer lachen en vrolijk zijn, maar toen alle pogingen om Hayasi te vinden vruchteloos bleken, kreeg zij weer een inzinking. De teleurstelling was te groot voor het jonge meisje. Zij teerde langzaam weg en op de dag dat zij zeventien werd, gaf zij de geest.
Hayasi was het meisje van zijn dromen niet vergeten. Hij dacht steeds aan haar en aan de gelukkige tijd die zij hadden beleefd. Hij verlangde er naar iets van haar te horen, maar hij vreesde tegelijkertijd dat haar vader hem zou vermoorden, wanneer hij zich in hun omgeving zou vertonen.
Op een mooie voorjaarsdag was hij aan het vissen aan de oever van de rivier de Soemida. Hij slenterde langs de stroom toen hij plotseling een jong meisje op hem toe zag komen in de schemering van de vallende avond. Zo licht als een lentebriesje gleed zij onder de takken door van de bloeiende kersenbomen. Hij herinnerde zich later dat zij meer scheen te zweven dan te lopen.
Ineens herkende hij Tama en zijn hart bonsde van vreugde. Hij vroeg haar wat er gebeurd was sinds zij zo wreed van elkaar gescheiden waren.
'Weetje dan niet dat de vrees voor een gedwongen huwelijk en mijn verlangen naar jou mij een hele tijd aan het ziekbed hebben gekluisterd? Om mij weer gelukkig te maken, hebben mijn ouders mijn verloving verbroken en gepoogd je te vinden, maar je leek van de aarde verdwenen te zijn. Nu is het te laat! Ik wilde je nog één keer zien, want een geest kent geen begrenzingen, en ik heb je ook gevonden. Maar dit is de laatste keer dat wij elkaar kunnen zien. Vaarwel, Hayasi, vaarwel en wees gelukkig.'
'Nee, nee, je mag mij niet verlaten,' stamelde Hayasi. 'Wij hebben elkaar zo lang niet gezien en ik heb je nog zoveel te vertellen.'
Tot zijn ontsteltenis zag hij dat haar gestalte langzaam in de schemering vervaagde en tenslotte geheel verdween.
'O, Tama,' riep hij vertwijfeld, 'Tama, mijn geliefde! Had ik maar geweten dat je zo ziek was, dan zou ik je toch hebben bezocht.'
Wekenlang was Hayasi ziek. Hij voelde zich schuldig aan de ziekte en de dood van het meisje en hij maakte zich de bitterste verwijten. Toen hij weer hersteld was, besloot hij in een Boeddhistisch klooster te treden om er dagelijks te bidden voor de rust van haar ziel.
*   *   *
Samenvatting
Een liefdesverhaal uit Japan.
Trefwoorden
Basisinformatie
Thema
Bron
"Japanse sagen en verhalen" door M.A. Prick van Wely. Fibula-Van Dishoeck, Haarlem, 1979. ISBN: 90-228-3346-1.
Populair
Verder lezen