dinsdag 19 maart 2024

Volksverhalen Almanak


De heldere zon brengt het aan het licht


Ooit lang geleden in een land hier ver vandaan, of misschien wel gisteren in een stad hier vlakbij, was er eens een kleermakersleerling die de wereld rondreisde voor zijn beroep. Hij kon geen werk vinden en was zo arm dat hij geen cent meer had om uit te geven. In die tijd kwam hij onderweg een rondtrekkende marskramer tegen, en toen dacht hij: die kon wel veel geld bij zich hebben, en hij verstootte God uit zijn hart, ging op hem af en zei: "Geef me je geld, of ik sla je dood."
Toen zei de marskramer: "Laat me toch leven, geld heb ik niet, alleen acht centen."
Maar de kleermaker zei: "Geld heb je toch, en dat moet ik hebben ook," en hij sloeg erop los en sloeg zo lang tot hij bijna dood was. En toen de marskramer ging sterven, was zijn laatste woord: "De heldere zon zal het aan het licht brengen!"
En toen stierf hij. De kleermakersleerling zocht in zijn zak en zocht naar geld, maar hij vond niet meer dan de acht centen waarover de marskramer gesproken had. Toen pakte hij hem op, droeg hem achter een paar struiken en trok verder om werk te zoeken. Toen hij lang gereisd had, kwam hij in een stad bij een meester en die had een mooie dochter, en daar werd hij verliefd op en hij trouwde haar en leefde met haar in een goed en gelukkig huwelijk.
Lang daarna, ze hadden al twee kinderen, stierven de schoonvader en de schoonmoeder, en het jonge paar had het huis voor zich alleen.
Op een morgen, de man zat op tafel voor het venster, bracht de vrouw hem koffie, en toen hij die op het schoteltje had gegoten en juist wou uitdrinken, scheen de zon erop, en de weerschijn blonk op de muur en maakte daar kringetjes op. Toen keek de kleermaker naar boven en zei: "Ja, die wil het graag aan het licht brengen en het kan niet!"
De vrouw zei: "Maar lieverd, wat is dat? Wat bedoel je daar mee?"
Hij antwoordde: "Dat mag ik je niet zeggen."
Maar zij zei: "Als je echt van me houdt, moet je het me zeggen."
En ze beloofde hem met de liefste woordjes dat zij het aan niemand zou vertellen, en ze liet hem niet met rust. Tenslotte vertelde hij dan toch, hoe hij jaren geleden als zwerver helemaal zonder geld en zonder eten was geweest, en dat hij toen een marskramer beroofd had, en hoe de man in doodsnood gesproken had: "De heldere zon zal het aan het licht brengen."
En nu had de zon het juist aan het licht willen brengen, en had op de muur geschenen en daar kringetjes gemaakt, maar het was haar toch niet gelukt. En daarna smeekte hij haar nog in het bijzonder, dat ze het niemand zou zeggen, anders kostte het hem zijn leven, en dat beloofde ze hem ook.
Maar toen hij aan het werk was gegaan, ging zij naar haar peettante en vertrouwde haar het hele verhaal toe, maar zij mocht het aan niemand verder vertellen; maar voor er drie dagen voorbij waren, wist de hele stad het, en de kleermaker werd aangeklaagd en veroordeeld.
Zo had de heldere zon het toch aan het licht gebracht.
*   *   *
Samenvatting
Een verhaal van Grimm over hoe de waarheid altijd boven water komt. Een kleermakersgezel berooft en vermoordt een marskramer, die vlak voor hij sterft voorspelt dat de zon het aan het licht zal brengen. Jaren later zorgt inderdaad de zon ervoor dat de man de moord aan zijn vrouw bekent en wordt hij alsnog veroordeeld.
Toelichting
Een diepzinnig motief geeft dit sprookje: wat het menselijk oog niet ziet, dat neemt het goddelijke oog waar (de zon); door associatie gaat het geweten, de innerlijke zon, spreken en de mens verraadt zichzelf. Het is een oud geloof dat het woord van een stervende macht heeft.
Deze sage is alleen bij de Germaanse volkeren bekend. De zon is door haar licht en weldadige werking een heilige macht; omdat zij met haar stralen het hele aardrijk verlicht, ziet zij alles en is daardoor het symbool van gerechtigheid. In andere versies wordt een verborgen misdaad door vogels aan het licht gebracht, vgl. Schillers gedicht: Die Kraniche des Ibykus. Maar ook de maan, kruiden, planten, gras of vliegen geven aanleiding tot een bekentenis.
Er is een Nederlands spreekwoord: Niemand zo fijn iets spon of het kwam aan het licht der zon dat ook voorkomt op het beroemde schilderij van Breughel. De link naar dit schildrij staat onderaan onze spreekwoordenlijst .
Trefwoorden
Basisinformatie
Thema
Populair
Verder lezen