dinsdag 19 maart 2024

Wereld Feesten Almanak


Hindoes

Hindoeïstische feesten, vieringen, jaardagen en herdenkingen

Het hindoeïsme kent verschillende soorten vieringen. Zo zijn er de seizoensfeesten zoals Holi (hindoeïstisch nieuwjaar) in de lente en Divali (hindoeïstisch lichtjesfeest) in het najaar, waarbij de goden een belangrijke rol spelen. Daarnaast zijn er feestdagen die uitsluitend aan de goden gewijd zijn.

In totaal vinden we op de hindoekalender maar liefst 174 festiviteiten voor het hele jaar vermeld. Doorgaans worden er achtentwinitg tot dertig daarvan gevierd; de meesten thuis in besloten kring. Dat geldt ook voor een aantal herdenkingen en jaardagen. De buitenstaander zal er niet veel van merken: hindoes zullen die dag bepaalde vereringen doen of speciaal voedsel nuttigen. Vaak hebben die vieringen het welzijn van voorouders, familie en vrienden als thema. Andere festiviteiten krijgen iets meer algemene aandacht.

Tijdens de erediensten, de poedja's, worden goden en voorouders geëerd met offervuren, hawans. Meestal worden deze erediensten thuis uitgevoerd, bij het famlie-altaar, of in de tempel.

Alle vieringen en plechtigheden van het hindoeïsme worden afgesloten met zingen van de arti (een loflied) waarna de prasad wordt uitgedeeld. Deze bestaat uit zoetigheid en fruit. Meestal volgt er nog een gezamenlijke maaltijd, waarna men nog een poosje gezellig onder elkaar doorbrengt.

Enkele festiviteiten worden in Nederland algemener gevierd dan andere. Dat zijn het Holi-feest, Krishna Janamashtmi en de festiviteiten in het najaar met Divali als hoogtepunt. Het vieren van deze godsdienstige feesten heeft grote vormende waarde. Gelovigen willen op deze hoogtijdagen op bijzondere wijze eer bewijzen aan God. Men bezoekt kennissen, vrienden en familieleden om oude banden aan te halen of om nieuwe aan te knopen. Samen met de feesten worden ook verschillende cultuur-historische gebeurtenissen herdacht.

Hindoe feesten

Hindoeïstische festiviteiten vinden het gehele jaar door plaats, maar de nadruk ligt op het voor- en najaar. Daarbij staan Holi en Divali in een bijzondere verhouding tot elkaar. Divali is een feest in de herfst, vlak voor het begin van de winter, terwijl Holi vlak na de winter de komst van de lente inluidt. Deze twee feesten worden enerzijds met elkaar verbonden door een periode van betrekkelijke rust in de natuur en anderzijds gescheiden door een tijdvak van groei, bloei, oogst en allerhande activiteiten van plant, dier en mens.


Datum:
25 maart 2024
14 maart 2025
4 maart 2026
1 Krisjna Chaitra. Holi Phagwa. In februari/maart, op de eerste dag van de maand Chaitra, vieren hindoes Holi. Dit lentefeest is tevens het nieuwjaarsfeest van de hindoes. Een belangrijke feestdag in grote delen van India en andere landen met een grote hindoeïstische gemeenschap. In Suriname is dit een nationale feestdag.

Het Holi-feest vindt vijf weken na het planten van de 'holika' op Vasant Panchami plaats. De avond voorafgaand aan Holi is Holika Dahan en wordt de brandstapel in brand gestoken.

Lees ook:
De heks Dandha
De heks Holika
De koeherder en de heks


Datum:
9 t/m 17 april 2024
30 maart t/m 7 april 2025
19 t/m 27 maart 2026
Chaitra NavratriNavratri (eerste periode). 1-9 Sukla Chaitra. Navratri (ook: Navaratri of Navaratra) vindt jaarlijks in maart / april plaats. Op de eerste dag van lichte helft van de maand Chaitra begint de vier maanden durende vastenperiode, die tot de tweede Navratri (de eerste dag van de lichte helft van de maand Asvina in september / oktober) zal duren.

De festiviteiten duren negen dagen en nachten en richten zich voornamelijk op de verering van de godin Durga ('ongenaakbare'), één van de negen namen of verschijningsvormen van Parvati, het vrouwelijke aspect dan wel de echtgenote van de god Shiva.

Lees ook:
De koeherder en de heks
Ganesha


Datum:
16 april 2024
6 april 2025
26 maart 2026
9 Sukla Chaitra. In maart / april wordt Rama Navami gevierd, de geboortedag van Rama. Hij was de incarnatie van god Vishnu als een perfecte mens.

Rama werd in de stad Ajodhya aan het hof van koning Dasharatha en diens vrouw Sumintra geboren. Zijn levensverhaal is door de dichter Valmiki (1e eeuw voor Chr.) beschreven in het Ramayana en later, in de 16e eeuw, door Tulsidas in de Ramcaritmanas opnieuw verteld. Valmiki schreef in het Sanskriet, de heilige taal van de hindoes en Tulsidas in het Avadhi, een van de volkstalen waaruit het moderne Hindi is ontstaan. Het voorlezen en zingen uit deze werken staat centraal op deze dag.

Rama Navami (ook: Ram Navami / Ramnavmi) is een Hindoefeestdag ter ere van Rama.

Lees ook:
Ramayana


Datum:
23 april 2024
12 april 2025
1 april 2026
15 Sukla Chaitra. Viering van de geboortedag van de apengod Hanuman. Hij was de trouwe volgeling en helper van Rama uit de Ramayana.

Lees ook:
Hanuman
Ramayana


Datum:
21 juni 2024
10 juni 2025
29 juni 2026
Volle maan in juni. Tijdens 'Vat Purnima' tonen getrouwde hindoevrouwen hun liefde voor hun echtgenoot door ceremonieel een draad om een banyanboom te draaien. Ook wordt er gevast en gebeden voor het welzijn.

Vat Purnima
De traditie is gebaseerd op de legende van Savitri en Satyavan uit de Mahabharata, een zeer omvangrijk religieus en filosofisch epos uit India.

Lees ook:
Savitri en Satyavan


Datum:
9 augustus 2024
29 juli 2025
17 augustus 2026
5 Sukla Sravana. Meestal eind juli / begin augustus. Nag Pantsjami (ook Nag Panchami) wordt twee keer vlak achter elkaar gevierd: in de meeste delen van India op de vijfde dag van de lichte helft van de maand Sravana (5 Sukla Sravana). In de deelstaat Gujarat (in het westen van India) wordt dit feest ca. 14 dagen later gevierd, op de vijfde dag van de donkere helft van de maand Bhadrapada (5 Krisjna Bhadrapada).


Datum:
19 augustus 2024
9 augustus 2025
27 augustus 2026
Raksha Bandhan valt jaarlijks op de volle maan in Sravana (meestal in augustus). Het is een feest voor broers en zussen. De zus zoekt haar broers op en bindt een beschermkoord om diens pols. De broer wordt dan geacht een geschenkje te geven aan zijn zus en haar alle bescherming te bieden. Dit feest vindt plaats in de maand sravana (2e helft van de maand augustus), op de dag wanneer het volle maan is. Dit feest is bedoeld om de relatie tussen broer en zus te gedenken. Deze dag is ook bekend onder de naam Rakhi.

Lees ook:
Broertje en zusje
Venka de kreupele


Datum:
26 en 27 augustus 2024
15 en 16 augustus 2025
3 en 4 september 2026
7/8 Krisjna Bhadrapada. Augustus/september. Een hindoe feest waarbij op de zevende en achtste dag van de donkere helft van de maand Bhadrapada de geboorte van Krishna wordt herdacht.

Een feest met veel muziek, toneel, zang en dans waarbij de verjaardag van Krishna wordt gevierd. Krishna wordt gezien als de volledige incarnatie van de god Vishnu. Hij werd onder erbarmelijke omstandigheden geboren toen zijn ouders gevangen zaten. Het voorlezen uit de Bhagavadgita - een leerdicht van Shri Krishna - staat die dag centraal in de verschillende tempels en bijeenkomsten.

Lees ook:
De goedhartige pelgrim


Datum:
6 september 2024
26 augustus 2025
14 september 2026
Ganesh Chaturthi (Geboortedag Ganesha)4 Sukla Bhadrapada. Meestal in augustus / september. Verering van de god Ganesha, bekend geworden als de melkdrinkende godheid. Ganesh Chaturthi is een hindoeïstische feestdag ter ere van Ganesha, de olifanthoofdige zoon van Shiva en Parvati, die op veel plaatsen aanbeden wordt als god van de wijsheid, welvaart en goed geluk.

Het feest wordt geacht tien dagen te duren, tot de veertiende dag van de wassende maan. In sommige streken van India is dit feest zeer populair (bijvoorbeeld in de deelstaat Maharashtra).

Lees ook:
Ganesha


Datum:
17 september t/m 2 oktober 2024
7 t/m 21 september 2025
26 september t/m 10 oktober 2026
Ook: Pitra Paksh of Pitru Paksha. De donkere (Krisjna Paksja) helft van de maand Asvina. Duurt meestal 16 dagen en begint met de volle maan van de maand Bhadrapada en eindigt met de nieuwe maan van Asvina (september / oktober). Het is de tijd voor de herdenking van de overleden ouders en familieleden (pitries).

Er worden diensten en ceremonies gehouden, waarbij de dodenoffers centraal staan. Hindoes eren hun voorouders d.m.v. 'shraddha' (offergaven, meestal in de vorm van voedsel).


Datum:
3 t/m 11 oktober 2024
22 september t/m 1 oktober 2025
11 t/m 19 oktober 2026
Sharad Navratri. Navratri (tweede periode). 1-9 Sukla Asvina. September / oktober. Na Pitra Paksj begint de tweede Navratri: negen dagen durende festiviteiten, die afgesloten worden met Dussehra (Vijaya Dashami).

Navratri (ook: Navaratri of Navaratra) is een feest van dans en aanbidding. Het woord 'Navratri' is samengesteld uit twee woorden: 'nava' (negen) en 'ratri' (nachten).

Lees ook:
Ganesha


Datum:
12 oktober 2024
2 oktober 2025
21 oktober 2026
10 Sukla Asvina. September / oktober. Viering van de overwinning van het goede (in de vorm van Shri Rama) op het kwaad (de demonenkoning Ravan) in de wereld.

Het einde van Navratri en wordt op de negende / tiende dag gevierd. Festival waarin de opvoering van van de Ramayana een centrale plaats inneemt.

Lees ook:
Ramayana


Datum:
1 november 2024
21 oktober 2025
8 november 2026
DivaliNieuwe maan als overgang van het krisjna (afnemende) naar het sukla (wassende) gedeelte van de maand Kartika. Divali is een vrolijk Hindoefeest, het feest van de duizend lichtjes. Divali is gewijd aan Maha Lakshmi, de godin van het licht, de voorspoed, het geluk, het succes, de wijsheid en de welvaart. Het lichtfeest. Na Divali gaan veel hindoes op bedevaart, bij voorkeur naar de heilige rivier de Ganges. Men neemt daar een religieus bad: een Ganga-nahan.

Lees ook:
Divali
Het ontstaan van Divali
De vrouw die voorspoed bracht
De strijd tussen Bhagja en Lakshmi


Datum:
11 december 2024
1 december 2025
20 december 2026
Gita Jayanti11 Sukla Margasirsha. Meestal in december. Op de elfde dag van de lichte helft van de maand Margasirsha. De dag van de Bhagavad Gita, het 'Lied van de Heer'.

De Bhagavad Gita is een onderdeel van het grote Mahabharata-epos. Het vertelt hoe de god Krishna de krijger Ardjuna bijstaat en hem inzicht geeft in leven dood, de band tussen mens en god en het onderscheid tussen goed en kwaad.


Datum:
14 februari 2024
2 februari 2025
23 januari 2026
Ook: 'Basant Panchami'. 5 Sukla Magha. Met dit feest luidt men de komst van de lente in. Op de vijfde dag van de elfde maand (Magha) van de hindoeïstische kalender wordt een begin gemaakt met het opbouwen van de holika. Dit is een brandstapel die aan de vooravond van het naderende Holi-feest onder grote belangstelling in brand wordt gestoken.

Op een plein, centraal gelegen in de woonplaats, plant men op rituele wijze een kasterolie-plant (ricinus) in de grond. Rondom deze plant stapelt men daarna iedere dag takken, bladeren, hout en ander brandbaar materiaal (maar geen afval of huisvuil). De stapel stelt de demon Holika voor, die het kwaad in de wereld - met name in de mens - symboliseert.

Lees ook:
De heks Holika


Datum:
9 maart 2024
26 februari 2025
16 februari 2026
14 Krisjna Phalguna. Op de veertiende avond van de maand Phalguna (februari / maart) wordt het Maha Shivaratri (ook: Mahashivaratri) gevierd, een festiviteit ter ere van de god Shiva. De gelovigen vasten op deze dag en houden een nachtwake in een tempel bij het beeld van Shiva.

Voor de Arya Samaj - een hervormingsbeweging in het hindoeïsme - is dit feest van extra betekenis, omdat juist in de nacht van Shivratri de grondlegger van de Arya Samaj - Swami Dayananda - tot het inzicht kwam om de hindoe godsdienst en de Indiase samenleving te hervormen. Tijdens de nachtwake viert men dan ook de rishi-bodh, de verlichting van de rishi, de geestelijke ziener. Ook: Shivaratri. De nacht van Shiva.


Datum:
24 maart 2024
13 maart 2025
3 maart 2026
15 Sukla Phalguna, de laatste dag van de Hindoekalender. De avond voor Holi, de laatste dag van de maand Phalguna. Op deze dag verbrandt men de tevoren geplante Holika, welke het kwade symboliseert. Laatste dag van het Hindoejaar bij de Purnimanta-rekening.

Lees ook:
De heks Holika
De heks Dandha