dinsdag 15 oktober 2024

Wereld Feesten Almanak


Chinese kalender

In China is sinds 1912 de westerse (Gregoriaanse) kalender in gebruik. De traditionele maankalender is daarentegen nog van groot belang. Zo wordt bijvoorbeeld de datum van het belangrijkste festival, Chinees Nieuwjaar - oftewel het Chinese Lentefeest, bepaald volgens de maankalender. In 2025 valt het Chinees Nieuwjaar op 29 januari.

De Chinese kalender heeft per jaar 12 of 13 maanden. De maanden hebben negenentwintig dagen (kleine maanden) of dertig dagen (grote maanden). Zeven keer in de negentien jaar wordt een extra dertiende (schrikkel)maand ingevoegd.

Het begin van een maand wordt vastgesteld door waarneming, waarbij meestal wel een paar jaar vooruit gerekend wordt, maar de kalender is echter niet volledig vooruit te berekenen.

Chinese kalenderHet Chinese jaar begint op de tweede nieuwe maan na de zonnewende van 21 december. Chinees Nieuwjaar kan dus niet voor 21 januari en niet na 20 februari plaatsvinden.

De dagen en maanden van de Chinese kalender hebben geen namen, maar zijn genummerd van 1 tot 7 (maandag is de eerste dag, dinsdag de tweede, enz.) en van 1 tot 12 (maand 1, maand 2, enz.). In een schrikkeljaar komt daarbij nog een dertiende ongenummerde maand. De plaats van deze extra maand hangt af van de bewegingen van de zon door de tekens van de dierenriem, net zoals bij de hindoekalender.

Een dag van vierentwintig uur wordt door de Chinezen ingedeeld in twaalf keer twee uur, in het Chinees een 'uur' genoemd. Voor westerse begrippen begint een dag de avond van te voren om elf uur, dus om 23:00 uur in plaats van 24:00 uur.


Chinese jaartelling
Sinds de tijd van de eerste, mythische, Gele Keizer in 2697 v. Chr. (het jaar 0 voor de Chinezen), gaat de Chinese jaartelling uit van een cyclus van zestig jaar, elk met een eigen naam. Hiervoor worden twee rijen namen cyclisch gebruikt. De eerste rij bevat de vijf elementen: hout, vuur, aarde, metaal en water. De tweede rij de twaalf dieren uit de Chinese dierenriem: geit, aap, kip, hond, varken, rat, buffel, tijger, haas, draak, slang en paard. Door ieder jaar een volgende naam uit beide rijen te nemen, krijgen we een cyclus van 60 jaar (12 dieren * 5 elementen) waarin geen duplicaten voorkomen. Bij bepalingen over kortere termijn worden alleen de 12 tekens van de dierenriem genoemd. Zo zijn er 12 namen van dieren, die in een cyclus van 12 jaren hun naam geven aan een jaar. Vrijwel elke Chinees weet in welk Chinees dierenteken hij/zij is geboren.

De huidige (79-ste) cyclus van 60 jaar begon in 1982. Een eenvoudige rekensom leert dat 2024 overeenkomt met het Chinese jaar 4721:

((2024-1983) + (78*60)) = 4721

Elke maanmaand begint op de dag van de nieuwe maan; de volle maan is het dan op de 15e van die maand. De maancyclus duurt 29 à 30 dagen, gemiddeld 29 en een halve dag. Een kleine rekensom leert dat een jaar van 12 maanden dus 354 dagen telt. Aangezien de aarde er 365 en een kwart dag over doet om dezelfde positie ten opzichte van de zon te bereiken, 'missen' er dus 11 en een kwart dagen per jaar.

De Chinesen lossen dit op door ongeveer om de drie jaar een schrikkelmaand in te voegen (7 keer in 19 jaar). Het invoegen van een extra maand gebeurt niet lukraak, maar volgens berekening. De plaats van die schrikkelmaand is namelijk afhankelijk van de stand van de zon en daarvoor hanteren de Chinezen ook een zonnekalender.

Wanneer een extra schrikkelmaand wordt toegevoegd valt het Chinees Nieuwjaar laat (zoals bijv. in 2018 → 16 februari en in 2021 → 12 februari).


De zonnekalender en de 24 jie's
De Chinezen werken ook met een zonnekalender. Het zonnejaar wordt opgedeeld in 24 perioden van 15 à 16 dagen, de jie's, die elk een eigen naam hebben. Deze naam hangt samen met activiteiten bij het bebouwen van het land of de weersgesteldheid, bijvoorbeeld de Qing Ming-jie, wat 'puur en helder' betekent, in het voorjaar.

Het zonnejaar begint altijd op 3 of 4 februari, met de eerste jie, Li Chu'un genaamd, het begin van de lente. Het tijdstip van de jie's staat vast. De vijfde jie begint op de 106de dag na de tweeëntwintigste jie, die met de winterzonnewende aanvangt. Qing Ming begint daarom meestal op 5 april en soms op 4 april.

De namen van de 24 jie's, periodes van 15 à 16 dagen in het zonnejaar zijn:

1
Li Ch'un - Begin van de lente
3 of 4 februari
2
Yu Shui - Constante regen
19 februari
3
Ching Che - Insecetenontwaken
6 maart
4
Ch'un Fen - Lente-evening
21 maart
5
Qing Ming - Helder en puur
4 of 5 april
6
Ku Yu - Regenbuien
20 april
7
Li Hsia - Begin van de zomer
6 mei
8
Hsiao Man - Kleine oogst
21 mei
9
Mang Chung - Zaaien van het zaad
6 juni
10
Hsia Chih - Zomerzonnewende
22 juni
11
Hsiao Shu - Gematigde hitte
7 juli
12
Ta Hu - Felle hitte
23 juli
13
Li Ch'in - Begin van de herfst
8 augustus
14
Ch'u Shu - Eind van de hitte
23 augustus
15
Pai Lu - Witte dauw
8 september
16
Ch'iu Fen - Herfst-evening
23 september
17
Han Lu - Koude dauw
9 oktober
18
Shuang Chiang - Vrieskou
24 oktober
19
Li Tung - Begin van de winter
8 november
20
Hsiao Hsueh - Kleine sneeuwval
23 november
21
Ta Hsueh - Grote sneeuwval
7 december
22
Tung Chih - Winterzonnewende
21 of 22 december
23
Hsao Han - Kleine kou
6 januari
24
Ta Han - Grote kou
20 of 21 januari

De indeling in jie's heeft invloed op het bepalen van de extra schrikkelmaand van de gemengde kalender. Meestal bevat een maanmaand twee wisselingen in de jie-periodes. Maar er zijn maanmaanden met maar één wisseling.


Chinese dierentekens
In diverse schema's worden de dierentekens verschillend vertaald. Hieronder een lijst waarbij soms meerdere namen voor een teken genoemd worden, het teken is hetzelfde.

1955 24 jan 1955 - 11 feb 1956 Ram/Schaap/Geit hout
1956 12 feb 1956 - 30 jan 1957 Aap vuur
1957 31 jan 1957 - 17 feb 1958 Haan vuur
1958 18 feb 1958 - 7 jan 1959 Hond aarde
1959 8 feb 1959 - 27 jan 1960 Zwijn/Varken aarde
1960 28 jan 1960 - 14 feb 1961 Rat metaal
1961 15 feb 1961 - 4 feb 1962 Buffel/Stier/Os metaal
1962 5 feb 1962 - 24 jan 1963 Tijger water
1963 25 jan 1963 - 12 feb 1964 Konijn/Haas/Kat water
1964 13 feb 1964 - 1 feb 1965 Draak hout
1965 2 feb 1965 - 20 jan 1966 Slang hout
1966 21 jan 1966 - 8 feb 1967 Paard vuur
1967 9 feb 1967 - 29 jan 1968 Ram/Schaap/Geit vuur
1968 30 jan 1968 - 16 feb 1969 Aap aarde
1969 17 feb 1969 - 5 feb 1970 Haan aarde
1970 6 feb 1970 - 25 jan 1971 Hond metaal
1971 27 jan 1971 - 15 feb1972 Zwijn/Varken metaal
1972 16 feb 1972 - 2 feb 1973 Rat water
1973 3 feb 1973 - 22 jan 1974 Buffel/Stier/Os water
1974 23 jan 1974 - 10 feb 1975 Tijger hout
1975 11 feb 1975 - 30 jan 1976 Konijn/Haas/Kat hout
1976 31 jan 1976 - 17 feb 1977 Draak vuur
1977 18 feb 1977 - 6 feb 1978 Slang vuur
1978 7 feb 1978 - 28 jan 1979 Paard aarde
1979 29 jan 1979 - 15 feb 1980 Ram/Schaap/Geit aarde
1980 16 feb 1980 - 4 feb 1981 Aap metaal
1981 5 feb 1981 - 24 jan 1982 Haan metaal
1982 25 jan 1982 - 12 feb 1983 Hond water
1983 13 feb 1983 - 1 feb 1984 Zwijn/Varken water
1984 2 feb 1984 - 19 feb 1985 Rat hout
1985 20 feb 1985 - 8 feb 1986 Buffel/Stier/Os hout
1986 9 feb 1986 - 28 jan 1987 Tijger vuur
1987 29 jan 1987 - 16 feb 1988 Konijn/Haas/Kat vuur
1988 17 feb 1988 - 5 feb 1989 Draak aarde
1989 6 feb 1989 - 26 jan 1990 Slang aarde
1990 27 jan 1990 - 14 feb 1991 Paard metaal
1991 15 feb 1991 - 3 feb 1992 Ram/Schaap/Geit metaal
1992 4 feb 1992 - 22 jan 1993 Aap water
1993 23 jan 1993 - 9 feb 1994 Haan water
1994 10 feb 1994 - 30 jan 1995 Hond hout
1995 31 jan 1995 - 18 feb 1996 Zwijn/Varken hout
1996 19 feb 1996 - 6 feb 1997 Rat vuur
1997 7 feb 1997 - 27 jan 1998 Buffel/Stier/Os vuur
1998 28 jan 1998 - 15 feb 1999 Tijger aarde
1999 16 feb 1999 - 5 feb 2000 Konijn/Haas/Kat aarde
2000 6 feb 2000 - 23 jan 2001 Draak metaal
2001 24 jan 2001 - 11 feb 2002 Slang metaal
2002 12 feb 2002 - 31 jan 2003 Paard water
2003 1 feb 2003 - 21 jan 2004 Ram/Schaap/Geit water
2004 22 jan 2004 - 8 feb 2005 Aap hout
2005 9 feb 2005 - 28 jan 2006 Haan/Kip hout
2006 29 jan 2006 - 17 feb 2007 Hond vuur
2007 18 feb 2007 - 6 feb 2008 Zwijn/Varken vuur
2008 7 feb 2008 - 25 jan 2009 Rat aarde
2009 26 jan 2009 - 13 feb 2010 Buffel/Stier/Os aarde
2010 14 feb 2010 - 2 feb 2011 Tijger metaal
2011 3 feb 2011 - 22 jan 2012 Konijn/Haas/Kat metaal
2012 23 jan 2012 - 9 feb 2013 Draak water
2013 10 feb 2013 - 30 jan 2014 Slang water
2014 31 jan 2014 - 18 feb 2015 Paard hout
2015 19 feb 2015 - 7 feb 2016 Ram/Schaap/Geit hout
2016 8 feb 2016 - 27 jan 2017 Aap vuur
2017 28 jan 2017 - 15 feb 2018 Haan/Kip vuur
2018 16 feb 2018 - 4 feb 2019 Hond aarde
2019 5 feb 2019 - 24 jan 2020 Zwijn/Varken aarde
2020 25 jan 2020 - 11 feb 2021 Rat metaal
2021 12 feb 2021 - 31 jan 2022 Buffel/Stier/Os metaal
2022 1 feb 2022 - 21 jan 2023 Tijger water
2023 22 jan 2023 - 10 feb 2024 Konijn/Haas/Kat water
2024 10 feb 2024 - 28 jan 2025 Draak hout
2025 29 jan 2025 - 16 feb 2026 Slang hout


Chinese feesten
maand dag feest   westerse datum
       
1 1 Chinees Nieuwjaar   10 februari 2024
  7 Ieders verjaardag   16 februari 2024
  9 Verjaardag van de Jade Keizer   18 februari 2024
    Begin van de lente   4 februari 2024
  15 Lantaarnfestival   24 februari 2024
2 19 Verjaardag Kwan-yin   28 maart 2024
    Helder en puur   4 april 2024
5 5 Drakenbootfestival   10 juni 2024
7 7 Chinese Valentijnsdag   10 augustus 2024
  15 Chung Yuan (Hellefeest)   18 augustus 2024
8 15 Midherfstfeest (Chinees Maanfeest)   17 september 2024
  27 Geboortedag Confucius   29 september 2024
9 9 Chung Yeung feest   11 oktober 2024
11 17 Verjaardag Boeddha Amitabha   17 december 2024
    Winterzonnewende   21 december 2024

De Chinese feesten vinden jaarlijks op dezelfde dag in dezelfde Chinese maand plaats. Met behulp van onderstaande Chinese maankalenders (inclusief de 24 jie's) is het eenvoudig de overeenkomstige westerse (internationale) datum te bepalen.




Nederland Wereldland
Bij het maken van deze pagina is gebruik gemaakt van het boek: 'Nederland Wereldland 10 jaar verder. Feesten, rituelen en gebruiken van veel culturen in Nederland' uitgegeven door PlanPlan te Amsterdam.

Paperback, 24 x 17 cm, 176 pp.
ISBN 97890 76092 133 - Prijs € 14,95